کفاره قسم دروغ در فقه اهل سنت | حرمت تقلّب در امتحانات
به گزارش بینالملل خبرگزاری رسا، دارالافتای مصر در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی فیسبوک در فتوایی، جمع بین دو نماز در فقه اهل سنت را جایز دانست.
دارالافتا در پاسخ به سوالی پیرامون حکم شرعی «جمع بین دو نماز برای فردی که به دلیل سستی و تنبلی از ادای فریضه نماز در وقت آن خودداری میکند» تاکید کرد که جمع دو نماز چه در سفر، چه در حضر جایز است.
این نهاد دینی با اشاره به سیره منقوله نبوی از ابنعباس خاطر نشان کرد که نماز دارای افعال و اعمال مخصوصی است و در اسلام از چنان منزلت و جایگاهی برخوردار است که هیچ عملی با آن برابری نمیکند.
حرمت تقلّب در امتحانات
دارالافتا همچنین با اشاره به نزدیک بودن فصل امتحانات، هرگونه تقلّب رساندن در انتخابات را حرام و مال حاصل از طریق مدرک به دست آمده را مصداق «أکل بالباطل» دانست.
مرکز رسمی پاسخگویی به سوالات شرعی مصر افزود: تقلّب در امتحانات از خطرناکترین مشکلات نظام آموزشی است. فرد متقلّب ضمن آنکه با انجام فعل حرام، نه تنها به خود ظلم کرده، بلکه به دلیل تضییع حق دیگرانی که چه بسا از وی شایستهتر هستند، به آنان نیز ظلم روا داشته است.
دارالافتا با اشاره به روایات متعدّد در تحریم «غشّ» اظهار داشت: غشّ که از سوی رسول گرامی اسلام(ص) مورد نهی قرار گرفته، منحصر به معاملات نیست بلکه امتحانات تکمیلی، آزمونهای استخدامی و مانند آن را نیز شامل میشود حتی اگر تقلّب رساندن در حد گفتن یک کلمه برای یادآوری باشد.
کفاره قسم دروغ به قرآن
شیخ عویضه عثمان، دبیرکل فتوای دارالافتا نیز با انتقاد از ترویج سوگند دروغ تصریح کرد که کسی با قرار دادن دست خود بر قرآن و یا آوردن نام «قرآن» سوگند دروغ بخورد، گناه بزرگی را مرتکب شده است.
وی با استناد به روایات نبوی، جهنم را جایگاه افرادی که سوگند دروغ بخورند، دانسته و افزود: شایسته نیست که مسلمان به نام خدا و یا کلام الهی سوگند بخورد و کسی که چنین عملی را انجام دهد علاوه بر توبه و استغفار میبایست برای کفاره، بندهای را آزاد کرده و یا 10 مسکین را طعام داده و یا آنکه 3 روز متوالی روزه بگیرد.
کفاره قسم به شرطی واجب میشود که قسم به نام خدا و با وجود عقل و بلوغ خورده شده باشد و انجام قسم هم ممکن باشد. کفارهٔ شکستن قسم در حال احرام، قربانی کردن یک گوسفند و برای بار دوم قربانی کردن گاو یا شتر است.
کفارهٔ انجام برخی کارهای دیگر همچون خراشیدن و خونآلود کردن صورت در مرگ بستگان نیز مانند کفاره قسم است
سوگند با شرایط عمومی آن ادا شود. یعنی قسم با نامهای خداوند صورت گیرد و قسمخورنده بالغ و عاقل باشد، از روی قصد و اختیار قسم خورده باشد و مفاد قسم قابلیت و امکان اجرا داشته باشد.[۴]
سوگند از نوع التزام به انجام یا ترک کاری در آینده باشد؛ لذا شکستن سوگندی که برای تأکید بر تحقق امری در گذشته و یا آینده و همچنین سوگندی که همراه با درخواست از دیگران باشد، کفاره نخواهد داشت.[۵]
شکستن سوگند از روی فراموشی یا ناچاری نباشد؛ بنابراین اگر فردی به سبب این امور مجبور به شکستن سوگند گردید، کفارهای به گردن او نخواهد بود.[۶]
غذا دادن به ده فقیر
در قرآن کریم تنها به پذیرایی کردن از فقرا با همان غذاهایی که فرد به خانواده خود میدهد بسنده شده است.[۷] در فتوای برخی مراجع تقلید، پرداخت غذای غالب مردم مثل گندم، جو، ذرت و امثال آن به فقیر شرط شده است.[۸] به همین جهت گفتهاند که در پرداخت کفاره باید قُوت غالب در نظر گرفته شود.[۹] عدهای از فقها نیز با اتکا به احتیاط واجب، اطعام را منحصر در نان، گندم و یا آرد میدانند.[۱۰]
در برخی روایات آمده که در صورت امکان تنها به نان اکتفا نشود و خورشتی نیز بدان اضافه شود که در بهترین حالت، گوشت و در مرحله بعد، سرکه و لااقل نمک خواهد بود.[۱۱] برخی محققان معاصر برآنند که این نوع غذا دادن مربوط به زمانی است که افزودنیهای مذکور مانند نمک و سرکه به عنوان خورشت مصرف میشده و نمیتوان این احادیث را شامل زمان حال دانست.[۱۲]
مقدار واجب اطعام
مقدار واجب در اطعام، یک مُد (۷۵۰ گرم) غذا است؛[۱۳] چنانکه در روایتی از امام باقر(ع) به این موضوع اشاره شده است.[۱۴] شیخ مفید معتقد است که اطعام باید به گونهای باشد که جوابگوی سیر شدن مسکین برای یک روز کامل باشد.[۱۵] شیخ طوسی نیز اطعام را پرداخت دو مد از طعام میداند که در صورت ناتوانی یک مد خواهد بود.[۱۶] از امام صادق(ع) نیز در تببین اطعام مستمندان، گاه پرداخت یک مد طعام[۱۷] و گاه پرداخت خوراکی معادل مصرف یکروزه خانواده خود فرد ذکر شده است.[۱۸]
پوشاندن ده فقیر
معنای پوشاندن در کفاره قسم، بخشیدن دو قطعه لباس مثل پیراهن و شلوار به هر فقیر دانسته شده است که در صورت ناتوانی، یک نوع جامه نیز کافی است؛ همچنانکه دوخته بودن آن نیز الزامی نیست.[۱۹] اما در عرف باید لباس محسوب شود.[۲۰] در روایات نیز گاه به پوشاندن فقیران با دو لباس اشاره شده[۲۱] و گاه واگذاری یک لباس مصداق پوشاندن دانسته شده است.[۲۲]
ناتوانی در پرداخت کفاره
در صورت ناتوانی از انجام هر کدام از سه کفاره اولیه، مکلف باید سه روز پیدرپی روزه بگیرد؛[۲۳] چنانکه در روایت امام صادق(ع) نیز به این موضوع اشاره شده است.[۲۴] بنابراین اگر در میانه روزهها فاصله شد، باید دوباره از اول روزهها را بگیرد.[۲۵] اساساً پشت سر هم گرفتن روزهها در همه کفارات شرط شده است.[۲۶]
ملا احمد نراقی معتقد است اگر مکلف نتواند هیچکدام از مفاد کفاره را انجام دهد و حتی از گرفتن روزه نیز ناتوان بود، باید استغفار کند.[۲۷]
کفاره قسم در موارد دیگر
کفاره سوگندی که در حال احرام خورده شود، متفاوت است؛ اگر فرد در حال احرام به دروغ سوگند بخورد، باید یک گوسفند را بهعنوان کفاره قربانی کند و در صورت تکرار قسم دروغ، بهگونهای که بدون فاصله با قسم اول ادا شود، قربانی کردن یک گاو و یا شتر بر او واجب میشود.[۲۸]
در بعضی روایات چنین آمده که هر کس به برخی سورههای قرآن قسم یاد کند، در صورت شکستن آن باید به عدد آیات آن سوره کفاره بپردازد.[۲۹]
ملحقات
در پارهای از موارد، انجام دادن برخی کارها مستحق پرداخت کفاره قسم دانسته شده است.؛ برای نمونه زنی که در مصیبت عزیزانش موهای خود را بکند و یا صورت خود را بخراشد، بهگونهای که خون بیاید و یا مردی که در مصیبت فرزند یا همسر خود جامه دریده و گریبان چاک کند.[۳۰] همچنین به فتوای برخی مراجع، اگر فردی به بیزاری از خداوند و معصومان(ع) سوگند یاد کند، باید کفاره ظهار دهد و اگر نتوانست بنابر احتیاط کفاره قسم را بپردازد.[۳
محمدی خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۸۱؛ نراقی، رسائل و مسائل، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۴۷.
سوره مائده، آیه ۸۹.
قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۷۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۷۱-۴۷۲.
محمدی خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۷۷–۲۸۲؛ امام خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۲۳-۶۲۷.
محمدی خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۷۶؛ امام خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۲۳.
امام خمینی، توضیح المسائل امام خمینی، ۱۴۲۶ق، ص۵۶۸.
سوره مائده، آیه۸۹.
امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۰.
محمدی خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۲.
کابلی، توضیح المسائل فیاض، ۱۴۲۶ق، ص۵۹۸.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۵۳؛ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۹۶.
عابدینی، درنگی در چگونگی پرداخت کفارات، ۱۳۸۲ش، ص۱۴۲.
امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۲۹.
جمعی از نویسندگان، أصول ستة عشر، ۱۳۶۳ش، ص۲۴؛ اشعری قمی، النوادر، ۱۴۰۸ق، ص۵۸.
مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۵۶.
طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۷۷.
عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۷.
حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۲۲، ص۳۷۸.
محمدی خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۳۸-۲۳۹.
جزیری، عبد الرحمن و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت ۱۴۱۹ق، ج۲،ص۱۲۰.
عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۷.
جمعی از نویسندگان، أصول ستة عشر، ۱۳۶۳ش، ص۲۴؛ اشعری قمی، النوادر، ۱۴۰۸ق، ص۵۸.
امام خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۲۳.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۰.
امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۲۸.
امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۲۸.
نراقی، تذکرة الأحباب، ۱۴۲۵ق، ص۱۴۰.
بهجت، مناسک حج و عمره، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۵.
صدوق، من لایحضر، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۹؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۲۵.
امام خمینی، توضیح المسائل محشی، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۴۷ –۳۴۸؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۴۰-۲۴۱؛ مجلسی، لوامع صاحبقرانی (شرح فقیه)، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۴۳۷.
شعرانی، تبصرة المتعلمین (ترجمه و شرح)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۶۲۰.
اگر کسی قسم بخورد که تا یک ماه بازی را انجام ندهد باید یک ماه را پشت سره هم بازی نکند یا نه می تواند یکروز در میان باشد؟
درهنگام اصبانیت قسم یادکنید بانام خدا وقرآن
که اگه فلان کاری صورت گیردفلان شخص را خواهم کشت
لطفا درموردکفاره توضیع دهید ممنون
من با یک خانم ارتباط دارم و خانومم متوجه شد در یک شرایط بد من را تحدید کرد که چه کارهایی میکند. من هم از ترس اینکه کاری نکند وضو گرفتم و قران آوردم و قسم خوردم که هیچ ارتباطی دیگر با این خانم نداشته باشم.
الان اگر من قسم خود را بشکنم و این ارتباط را مجدد به هر نحوی برقرار کنم چه تلفنی و چه پیامی و چه دیداری تکلیفش چیست.
البته باید بگویم که من قسمی که خوردم گفته بودم هیچ گونه ارتباطی و همچنین در یک شراط سخت که نمیدانستم چکار میکنم این کار را کردم و ضمناً الان از کار خودم پشیمان هستم که چرا اینطوری قسم خوردم چون من قسم خوردن را اصلا نمیپسندم.
ممنون میشوم راهنمایی بفرمایید.
من برای حفظ آبرویم قسم دروغ خوردم
برای کفاره چ کنم ؟ ایا خداوند میبخشد؟؟